International Language by Walter J. Clark (the lemonade war series txt) 📕

paco. Li ŝajnis stari sur monta pinto. Laceco kaj zorgo ne estis plu. Ĉirkaŭe vasta soleco. Li kaj la monto—krom tio ekzistis nenio, kaj li estis kontenta.   All at once a great peace fell upon him. He seemed to be standing on a mountain-peak. Weariness9 and care were no more. Around vast solitude. He and the mountain—there was nought else, and he was glad. Al li, tiel lukse enspiranta la freŝan aeron, alvenis fluge blanka birdo. Ĝi aperis, li ne sciis kiel, el la ĉirkaŭanta soleco, kaj metiĝis apud li sur la montan pinton. Ĝi komencis paroli, kaj en lia sonĝo tio ĉi neniel lin surprizis.   While he thus breathed in the fresh air with delight, a white bird came flying.10 It appeared, he knew not how, out of the surrounding solitude,11 and came and perched12 beside him on the mountain-top. It began to speak, and in his dream this13 in no way14 astonished him.

1He had been working hard. Pluperfect, lit. he was having worked. Suf. -eg denotes intensity. 2To go to sleep. To sleep = dorm‑i; pref. ek- denotes beginning. 3Down. Above = supr‑e; below = malsupre; n denotes motion. 4Sleeping‑place. To lie = kuŝi; suf. -ej denotes place. 5Became. Suf. -iĝ denotes becoming; here used as a separate verb. 6Fell into a light sleep. To sleep = dorm‑i; suf. -et denotes light sleep; pref. ek- denotes beginning. 7Distracting. Confused = konfuz‑a; suf. -ig denotes causation, confusion‑causing. 8Kept rolling. To roll = rul‑i; suf. -ad denotes continuance. 9Weariness. Tired = lac‑a; suf. -ec denotes abstract. 10Came flying. To fly = flug‑i; root flug- with adverbial ending -e = flyingly. 11Solitude. Alone = sol‑a; suf. -ec denotes abstract. 12Came and perched. The idea of motion is conveyed by the accusative (-n) pinton. 13This. Use neuter form in -o, because it stands alone. "This dream" = tiu ĉi sonĝo. 14In no way. See table of correlatives.

"Homa knabo," diris la birdo, faligante en lian manon semon el sia beko, "prenu tiun ĉi semon: metu ĝin en la teron: prizorgu ĝin, flegu ĝin, kaj flegadu ĝin. Post tempo plenigota leviĝos el tiu ĉi semo kreskaĵo tia, kian la viaj ĝis nun ne vidis. La aliaj homoj nomas ĝin arbon. Ĝi estos granda; kaj en la venontaj jaroj, se oni deve ĝin flegos, naskiĝos el ĝi arbaroj, kiuj estos ŝirmilo por la homaro, kaj por multaj aliaj celoj utilos. Sed flegi ĝin oni devos, ĉar sen homa penado nenio al homoj prosperas."   "Mortal1 boy," said the bird, dropping2 a seed into his hand from its beak, "take this seed: put it in the ground: care for it, tend it, and keep tending it. In the fulness of time there will rise3 from this seed such5 a growth4 as5 your people6 never yet saw. Other peoples call it a tree. It will be big; and in future7 years, if it is duly tended, there will spring from it groves,8 which will give shelter to men and women, and will be useful for many other ends. But tended it must be, for without man's striving nothing turns out well for men." Namezo volis respondi, sed dum li levis la manon por rigardi la semon, estis al li kvazaŭ li turniĝis, la kapo malsupren: la monto malaperis, kaj li falis... falis... falis....   Namezo was about to reply, but as he raised his hand to look at the seed, he seemed to turn9 head downwards: the mountain disappeared,10 and he fell... fell... fell....

1Mortal. Man = hom‑o; ending -a makes it an adj. 2Dropping. To fall = fal‑i; suf. -ig denotes causing to fall. 3Rise. To raise = lev‑i; suf. -iĝ makes it intransitive. 4A growth. To grow = kreski; "grow‑thing" — kresk‑aĵ-o. 5Such...as. Tia...kia (= Latin talis...qualis). See table of correlatives. 6Your people. You = vi; -a makes it an adj. 7Future. Future participle active of ven‑i = about to come. 8Groves. Tree = arb‑o; suf. -ar denotes a collection of trees. 9To turn. Turn‑i is transitive; suf. -iĝ makes it intransitive. 10Disappeared. To appear = aper‑i; pref. mal- denotes opposite.

Tiam li estis denove veka en la forna dometo, sed li ne povis sin malhelpi, rigardi sian manon, por vidi ĉu la semo enestis. Semo neestis: kaj la pensoj rekomencis ruladi tra lia cerbo—tamen ne plu la antaŭaj turmentigaj pensoj, sed novaj esperplenaj pensoj, ĉar li kredis, pasie kredis, ke estas ja ia veraĵo en lia sonĝo.   Then he was awake again in the oven-like1 hut, but he could not refrain2 from3 looking at his hand, to see if the seed was in it. There was no seed; and the thoughts began to roll through his brain again—yet no longer the old4 worrying thoughts, but new thoughts full of hope, for he believed, passionately believed, that there was indeed some truth5 in his dream. Kaj nun la morgaŭa tago eklumiĝis. Li leviĝis kaj iris al sia laboro, kaj tiun ĉi tagon kaj multajn sekvantajn tagojn li laboradis kiel kutime, parolante al neniu pri la sema sonĝo.   And now the new day began to dawn. He got up and went about his work, and this day and many succeeding days he went on working as usual, speaking to no one about his dream of the seed. Sed kiam la tempo de rikolto forpasis, li aĉetis dudektagan nutraĵon kaj donis al la patrino sian restan ŝparaĵon el la rikolta tempo (ĉar vi scias, ke en la sezono de rikolto bona laboristo gajnas pli ol alitempe), dirante ke li devos vojaĝi, kaj forestos dudek tagojn. La patrino miregis, ĉar neniam antaŭe li estis lasinta ŝin eĉ unu tagon; sed li estis bona filo, kaj ŝi kontraŭstaris lin en nenio.   But when harvest-time was over, he bought food6 enough for twenty days and gave his mother the rest7 of his harvest-tide savings8 (for you know that in the harvest season a good workman9 earns more than at other times), saying that he must10 go on a journey, and would10 be away for twenty days. His mother wondered greatly, for he had never left11 her before even for a single day; but he was a good son to her, and she did not thwart him in anything.

1Oven-like. Oven = forn‑o; ending -a makes it an adjective. 2Refrain. To help = help‑i; to hinder = malhelpi; to hinder himself = malhelpi sin. 3Refrain from looking. In Esperanto use the simplest construction possible, as long as it is clear. The simple infinitive rigardi is clear after malhelpi sin. 4The old thoughts. Before = antaŭ; ending -a makes it an adjective. 5Truth. Think of the sense. Here truth = "true‑thing," so use suf. -aĵ. "Truth" = abstract virtue = vereco. 6Food. To feed = nutr‑i; suf. -aĵ denotes stuff. 7The rest of. The rest = rest‑o; ending -a makes it an adjective = remaining. 8Savings. To save up = ŝpar‑i; ŝpar‑aĵ-o = save‑thing (i.e. saved thing). 9Workman. To work = labor‑i; suf. -ist denotes the agent. 10He must go... and would be away. Esperanto syntax is perfectly simple. Just use the tense which the speaker would use, here the future; or any tense, so long as the meaning is clear. 11He had left. Pluperfect = "he was having left," esti with past part. active. Li estis lasita would mean "he had been left."

Li forvojaĝis do, kaj post kvin tagoj li ekvidis malproksime sur la horizonto blankan nubon, kiu dum la morgaŭa tago montriĝis kiel monta pinto. Namezo salutis ĝin, kaj de tiu momento, sen ia dubo, direktis sian iron tra la ebenaĵo ĉiam al ĝi.   So he journeyed forth, and in five days he began to see far off on the horizon a white cloud, which turned out1 in the course of the next day to be a mountain-peak. Namezo saluted it, and from that moment, without any doubt, bent his course2 across the plain constantly towards it. Kiam li alvenis piedon de la montoj, la deka tago jam finiĝis. Efektive li estis grave trompiĝinta pri la distanco. Neniam antaŭe li vidis monton, kaj tial, kiam li ekvidis la pinton meze de la vojaĝo, li kredis ke li ĵus alvenas, kaj marŝis pli malrapide. Tri tagojn li pensis ĉiumatene, "Mi estos hodiaŭ vespere ĉe la montpiedo; morgaŭ mi suprenrampos ĝis la pinton." Sed nun li sciis, ke li estas malfrua. Li formanĝis jam la duonon de sia provizaĵo, kaj dum la lastaj mejloj li ekvidis ke lia pinto estas parto de vasta senlima montegaro, ke ĝi ankoraŭ malproksimas kaj li tute ne tiel facile supreniros. Li kalkulis ke almenaŭ oktaga nutraĵo estos necesa por reiri hejmen de la piedo de la montaro, kaj tiom li tie enterigis por la returna vojaĝo. Sekve restis nur dutaga manĝaĵo por la suprena kaj malsuprena montiro.   When he came to the foot3 of the mountains, the tenth4 day was already drawing to an end. Indeed, Namezo had been greatly mistaken5 in the distance. He had never seen a mountain before, and so, when he caught sight of the peak half-way, he thought he was just getting there, and walked slower. For three days he thought every morning, "I shall be at the foot of the mountains this evening; to-morrow I'll climb6 to the top." But now he knew that he was late.7 He had already eaten up half8 of his provisions,9 and for the last few miles he was beginning to see that his peak was part of a boundless mountain-range, that it was still far off and he would by no means get up so easily. He calculated that at least eight days' food would be needed to get home from the foot of the mountain-range, and he buried10 that amount11 there for the return journey. Thus only two days' provision was left for the ascent and descent of the mountain.

1Turned out to be. To show = montr‑i; with suf. -iĝ, montriĝ-i = to show itself, to become shown. 2His course. To go = ir‑i; ending -o makes it a substantive = a going. 3To the foot. Motion; use the -n case. 4Tenth. Ten = dek; to form the ordinal numbers add -a to the cardinal. 5Mistaken. To deceive = tromp‑i; suf. -iĝ makes it intransitive. 6Climb. Supr‑a, -e, -en = upper, above, upwards. 7Late. Early = fru‑a; pref. mal- denotes opposite. 8Half. Two = du; suf. -on denotes fractions. cf. kvarono = quarter. 9Provisions. Provide‑stuff (i.e. provided stuff). 10Buried. Earth = ter‑o; in = en; suf. -ig denotes causing to be. 11That amount. Tiom. See table of correlatives.

Tre frue do li ekiris la dekunuan tagon, kaj penadis ĉiutage supren. Vespere li vidis ke li ankoraŭ havas plenan tagvojaĝon ĝis la pinton, kaj tiel li devos tre ŝpareme uzi sian restan provizaĵon. La dekdua tago estis tre doloriga. La monto fariĝis kruta; li devis rapidi; kaj li terure malsatis pro ekmankanta manĝaĵo. Malgraŭ ĉio li alvenis montpinton je la noktiĝo. La subita ekscito, kune kun la laceco kaj malsato, estis tro: en la momenta de sukceso li falis en sveno sur la teron.   Very early, then, on the eleventh1 day he set out, and toiled the whole day upwards. In the evening he saw that he still had a full day's journey to the top, and so he must be very sparing2 in the use of his remaining stores. The twelfth day was very painful.3 The